Tsarin makamashin ya daidaita rayuwar xan’Adam daga sarrafa wuta, ta hanyar yin amfani da tururi, zuwa rarrabuwar atom.
A yau, muna a farkon sabon zamani. Rana tana fitowa akan lokacin makamashi mai tsabta. A bara, kusan dukkanin sabbin qarfin wutar lantarki sun fito ne daga abubuwan sabuntawa.
Zuba jari a makamashi mai tsafta darajarsa ya haura zuwa Dala tiriliyan 2 – Dala biliyan 800 fiye da burbushin mai.
Hasken rana da iska yanzu su ne hanyoyin samar da wutar lantarki mafi arha a duniya, kuma sassan makamashi masu inganci suna samar da ayyukan yi, kuma suna kara habaka da ci gaba – duk da burbushin mai da har yanzu yake samun tallafi mai yawa.
Kasashen da ke tare da burbushin makamashin halittu ba sa kare tattalin arzikinsu, suna yi musu zagon kasa – suna zagon kasa ga gasa, da kuma rasa babbar dama ta tattalin arziki a karni na 21.
Tsabtataccen makamashi kuma yana ba da ikon mallakar makamashi da tsaro.
Kasuwannin man fetur sun kasance a cikin jinkai na girgiza farashin, gazawar samar da kayayyaki, da rikice-rikice na geopolitical, kamar yadda muka gani lokacin da Rasha ta mamaye Ukraine. Amma babu hauhawar farashin hasken rana, babu takunkumin hana iska, kuma kusan kowace al’umma tana da isassun albarkatun da za a sabunta su don dogaro da kanta.
A ƙarshe, tsabtataccen makamashi yana haɓaka. Zai iya kai wa ɗaruruwan miliyoyin mutanen ke rayuwa ba tare da wutar lantarki ba — cikin sauri, cikin araha da ɗorewa, musamman ta hanyar kashe wutar lantarki da ƙananan fasahar hasken rana.
Amma sauyin yanayi bai yi gaggawa ba tukuna. Ana barin kasashe masu tasowa a baya. Har ila yau dai makamashin burbushin halittu ya mamaye tsarin makamashi, kuma har yanzu hayakin yana karuwa lokacin da gaza aiki don gujewa mummunan rikicin yanayi. Don gyara wannan, muna buƙatar aiki domin daukar mataki.
Na farko, dole ne gwamnatoci su ba da himma ga tsaftataccen makamashi a nan gaba. A cikin watanni masu zuwa, kowace ƙasa ta yi alƙawarin gabatar da sabbin tsare-tsare na yanayi na ƙasa – waɗanda aka sani da gudummawar da aka ƙaddara ta ƙasa – tare da manufa na shekaru goma masu zuwa. Dole ne waɗannan tsare-tsare su daidaita tare da ƙayyadaddun yanayin zafi a duniya zuwa ma’aunin Celsius 1.5, tare da rufe dukkan hayaki da sassa, da kuma shimfida hanya mai tsabta don tsabtace makamashi. Kasashen G20, wadanda ke da alhakin kusan kashi 80% na hayakin duniya, dole ne su jagoranci hakan.
Na biyu, dole ne mu gina tsarin makamashi na karni na 21. Ba tare da grid na zamani da ajiya ba, ƙarfin sabuntawa ba zai iya cika yuwuwarsa ba. Amma ga kowace Dala da aka saka a cikin wutar lantarki mai sabuntawa, kawai cents 60 suna zuwa grid da ajiya. Wannan rabon yana buƙatar zama ɗaya-da-ɗaya.
Na uku, dole ne gwamnatoci su yi kudiri aniyyar don biyan buƙatun makamashi na duniya tare da sabuntawa. Dole ne manyan kamfanonin fasaha suma su taka rawarsu. A shekarar 2030, cibiyoyin bayanai za su iya cinye wutar lantarki mai yawa kamar yadda Japan ke yi a yau. Kamfanoni ya kamata su himmatu wajen ba da iko da su tare da sabuntawa.
Na hudu, dole ne mu sanya adalci a cikin canjin makamashi. Wannan yana nufin tallafa wa al’ummomin da ke dogaro da albarkatun mai don shirya ingantaccen makamashi a nan gaba. Kuma yana nufin sake fasalin samar da ma’adanai masu muhimmanci. A yau, suna cike da lalata muhalli, kuma kasashe masu tasowa sun makale a kasan su domin samun kima. Dole ne wannan ya zo ƙarshe.
Na biyar, dole ne mu sanya ciniki ya zama kayan aiki don sauya makamashi. Tsabtace hanyoyin samar da makamashi suna da matuƙar maida hankali sosai kuma kasuwancin duniya yana wargajewa. Kasashen da suka kuduri aniyar samar da makamashi dole ne su yi aiki don rarraba kayayyaki, da rage haraji kan kayayyakin makamashi mai tsafta, da kuma sabunta yarjejeniyar saka hannun jari ta yadda za su goyi bayan sauyin.
Na shida kuma na karshe, dole ne mu fitar da kudi zuwa kasashe masu tasowa. Afirka ta samu kashi biyu ne kacal na jarin da za a iya sabuntawa a bara, duk da cewa tana da kashi 60% na mafi kyawun albarkatun hasken rana a duniya. Muna buƙatar matakan kasa da kasa don hana biyan basussuka tsotse kasafin ƙasashe masu tasowa bushewa, da kuma ba da damar bankunan ci gaban ƙasashe da yawa su haɓaka ƙarfin ba da lamuni, da yin amfani da kuɗi masu zaman kansu sosai. Muna kuma buƙatar hukumomin kimar bashi da masu saka hannun jari don sabuntawa da kimantawa, don yin la’akari da alƙawarin samar da makamashi mai tsafta, tsadar hargitsin yanayi, da kuma haɗarin kadarorin mai da suka makale.
Wani sabon zamanin makamashi yana kusa da kai – zamanin da arha, wadataccen makamashi mai tsabta ke ba da damar duniya mai wadata da damar tattalin arziki, inda kasashe ke da tsaro na ‘yancin cin gashin kai, kuma bayar da wutar lantarki kyauta ce ga kowa.
Anan lokacinmu ne na damar da za mu iya ɗaukar nauyin sauyin duniya. Mu yi amfani da shi.